“Tutturmuşsun belediye de belediye.! Bilmediğimiz şey sanki! Belediye dediğin çöpü doğru toplasın yeter” düşüncesinde olan, sıradan vatandaşları bir kenara koyalım, kendisini “yılların belediyecisi” veya entellektüeli olarak tanımlayan o kadar çok insan var ki benzer düşüncede olan!
*Belediyede çalışıp, çoluk çocuğunu bu işten aldığı ücretle geçindirdiği halde Sayıştay raporu bile okumayan,
*“Ustamdan böyle gördüm” ötesine geçememiş, ezberleriyle hareket edenler,
*Gelişmeleri izlemeyi bırakın, mevcut mevzuatı okuyup anlamayan ve uygulayamayan,
*Bilançoyu “tek düzen hesap planına uygun” hazırlayamayıp, banka kredisi kullandığı halde 381- 481 hesap bakiyeleri sıfır “0” olan,
*Hazırladığı mali tablolar ile raporları, sorgulamadan kopyala yapıştır hazırlayan,
*Başka belediyeler nasıl yapıyor diye merak etmeyen, kendi belediyesinin raporlarını bile okumayan meraksız o kadar çok kişi tanıdım ki.!
Tüm bu olumsuzluklar yanında güzel uygulamalar görüp ümit tazelediğim, öğrendiğim, kendimi geliştirdiğim gerçekten işini büyük bir profesyonellikle yerine getiren, sorumluluğunun bilincinde kahraman bürokratlar da var. İsmini yazmaktan gurur duyduğum, önceleri Çanakkale belediyesi Strateji müdürü olan, 2024 seçimleri sonrası Manisa Büyükşehir Belediyesi Strateji müdürlüğünü üstlenmiş sayın Hale Evrim AKMAN’ı takdim etmek istiyorum. Hiç tanışmadık, telefonla bazen görüşürüz.
Onun gibi profesyonelleri farklı kılan birçok özellikleri yanında bence en önemlisi; Faaliyet raporu mecliste kabul edilerek, mülki amir tarafından onaylandıktan sonra kamuoyu ile paylaşılmadan önce, yönetmeliğe ve ruhuna uygun olarak düzenleyerek belediyenin web sitesinde paylaşmaları. Yani yönetmelik format ortaya koymuş olsa da, içerik ve sunuş önemli. Genel başlıklarıyla aşağıda veriyorum;
Kamu idareleri faaliyet raporları hakkında yönetmelik
“İKİNCİ BÖLÜM Raporlama İlkeleri”
Sorumluluk Md. 4; Mali saydamlık ve hesap verme sorumluluğunu sağlayacak şekilde hazırlanır.
Doğruluk ve tarafsızlık Md. 5; Yer alan bilgilerin doğru, güvenilir, önyargısız ve tarafsız olması zorunludur.
Açıklık Md. 6.1; İlgili taraflar ve kamuoyunun bilgi sahibi olmasını sağlamak üzere açık, anlaşılır ve sade bir dil kullanılır. (2) Raporlarda teknik terim ve kısaltmaların kullanılması durumunda bunlar ayrıca tanımlanır.
Tam açıklama Md. 7.1; Yer alan bilgilerin eksiksiz olması, faaliyet sonuçlarını tüm yönleriyle açıklaması gerekir. (2) İdarenin faaliyetleriyle ilgisi olmayan hususlara faaliyet raporlarında yer verilmez.
Tutarlılık Md. 8.1; Faaliyet sonuçlarının gösterilmesi ve değerlendirilmesinde aynı yöntemler kullanılır. Yöntem değişiklikleri olması durumunda, bu değişiklikler raporda açıklanır. (2) Faaliyet raporları yıllar itibarıyla karşılaştırmaya imkân verecek biçimde hazırlanır.
Yıllık olma Md. 9; Bir mali yılın faaliyet sonuçlarını gösterecek şekilde hazırlanır.
Belediye şirketleri de her kurumsal şirket gibi Faaliyet raporu hazırlar. Esasları hakkında bilgi;
Şirketlerin Yıllık Faaliyet Raporunun Asgari İçeriğinin Belirlenmesi Hakkında Yönetmelik 28.08.2012/ 28395 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıştır.
Son olarak Belediyelerin hazırlamak zorunda oldukları Faaliyet raporlarının kapsamı ve içeriğinin nasıl olacağı konusuyla ilgili mevzuat aşağıdadır;
5393 BELEDİYE KANUNU Md.56; “Başkan 5018 KAMU MALİ YÖNETİMİ VE KONTROL KANUNU Md. 41 göre yerel yönetimler ve ortağı olduğu şirketlerin, stratejik plân ve performans programına uygun faaliyetlerini, performans ölçütlerine göre hedef ve gerçekleşme durumu ile sapmaların nedenlerini ve belediye borçlarını da açıklayan faaliyet raporunu hazırlar. Raporda bağlı kuruluş, işletmeler ile iştiraklerin bilgi ve değerlendirmelerine de yer verilir. Faaliyet raporunu nisan ayı toplantısında başkan meclise sunar. Bir örneği İçişleri Bakanlığına gönderilip kamuoyuna açıklanır.”
Görüştüğüm bazı Strateji müdür ve yetkililerin dediği gibi yönetmeliğe uygun Faaliyet raporu hazırlamak yetmez, ilgili yasada açıkça belirtildiği gibi kapsamı ve içeriği de zengin olmalıdır. Temel bazı tespitlerim;
*Mecliste görüşülen her rapor ve kesin hesap, Bakanlık, Sayıştay ve Strateji başkanlığı gibi kamuoyuyla da paylaşılmak zorundadır. “Biz onlara gönderiyoruz, gidin oradan alın” demek vatandaşa ve işine saygısızlıktır.
*Bilanço Faaliyet raporunda olmaz tartışması yerine, bilanço bilgilerini içeren kesin hesap/ mizan koymayan.
*Bilanço olmadan sadece Gelir- Gider sonuçları ve analizi yapmanın yeterli olmadığını anlayamayan.
*Çanakkale belediyesi Faaliyet raporu ve Sayıştay Faaliyet raporu gibi sade ve 100- 150 sayfa yerine, içinde resimler ve ilgisiz bilgilerle 300- 500 sayfa albüm gibi hazırlanan raporlar okunmaz ve zaman kaybıdır.
*Belediye iştiraklerinin (%50’den fazla hissesine sahip olduğu şirketler) Faaliyet raporları ile Bilanço ve Gelir tabloları geçmiş yıllarla karşılaştırmalı olarak Faaliyet raporunda yer alır. Nokta!!
*Performansı ölçmek için, çalışan sayıları, istatistikler ve mali tablolar geçmiş 2-3 yıllık verilerle düzenlenir.
Yazımızın başlığına gelirsek;
Belediyecilik bilgiseli, Belediye epikriz raporu, KENTKÖY, Sayıştay içtihatları vb. birçok yeni kavramı siz okuyucularımla tanıştırdığımı düşünüyorum. Bugün de günümüzde hemen her sektörde konuşulan Sürdürülebilirlik 5.0 uygulamasının belediyecilikte uygulamalarına raporlama yönüyle bakmaya çalışacağım.
Bildiğiniz gibi BM- Birleşmiş Milletler, sürdürülebilir kalkınma hedeflerini 17 başlık altında toplamıştır. Belediyeler, Cumhurbaşkanlığı Strateji Başkanlığı tarafından paylaşılan Ulusal sürdürülebilir kalkınma hedeflerine katkı koyan en önemli kurumlarımızdandır. Dolayısıyla BM ve ülkenin Stratejik Kalkınma Hedeflerine katkıda bulunacak şekilde Stratejik Planlar hazırlanmak zorundadırlar.
Yani her belediyenin bulunduğu coğrafi bölge, avantajları ve dezavantajlarını göz önünde bulundurarak, hazırlayacakları Stratejik planlarda, Çanakkale belediyesi 2025- 2029 Stratejik planı başlığında olduğu gibi, hedeflerini 5- 10 madde halinde belirtmeleri gerekir. Çanakkale belediyesi sayfa 10’da yedi (7) ana başlıkta, BM kalkınma hedeflerinden hangilerinin kapsama alındığını açıkça belirtmiş. Bakınız; https://www.canakkale.bel.tr/tr/sayfa/1110-stratejik-plan Yasada tarif edildiği gibi belediyeler, “…stratejik plân ve performans programına uygun faaliyetlerini, performans ölçütlerine göre hedef ve gerçekleşme durumu ile sapmaların nedenlerini ve belediye borçlarını da açıklayan faaliyet raporunu hazırlar.” Bu ifadeden yola çıkarak Çanakkale belediyesi 2024 yılı Faaliyet raporu sayfa 37’den 40’a kadar; “2024 Mali Yılı Program ve Bütçe Hazırlık sürecinde 5 temel öncelik belirlenerek Performans Hedefi olarak tanımlanmıştır. Performans Hedeflerinin Stratejik Plan ile ilişkisi aşağıda belirtilmiştir” notunu düşerek, BELEDİYECİLİKTE 5.0 anlayışını ortaya koymuştur. https://www.canakkale.bel.tr/tr/sayfa/1114-faaliyet-raporlari sayfasından alıntı;
Başta Çanakkale belediye başkanı sayın Muharrem ERKEK ve emeği geçenlere teşekkür ediyorum. Umarım diğer belediyelere örnek olur. Keşke diğer bilgiler gibi Bilanço da son 3 yıllık hazırlansaydı.
Çanakkale 2020- 2024 Stratejik Planı da sayın Hale Evrim AKMAN’ın vizyonu çerçevesinde hazırlanmıştır.
Sorunumuz şudur; Hala Faaliyet raporunda bilanço olur mu, olmaz mı tartışmasıyla zaman geçirenler, güncel ve geçmiş yıllar Faaliyet raporları, Performans raporları ile Strateji Planlarını web sitesine koymamakta ısrar eden (defalarca uyardığım halde) Ardahan, Ağrı, Tokat, Şırnak, Hakkari vb. belediyeler ile yasalara uygun hazırlamayıp, değil 5.0 belediyecilik, 1.0 belediyecilik anlayışına bile sahip olmayanları nasıl ikna edeceğiz?
Tek başıma başaramasam da vazgeçmem ancak, asıl görev Siyasi partiler, Bakanlık ile Strateji Başkanlığına düşüyor. Biz vatandaşlar da son yazımda ifade ettiğim gibi bizzat meclis toplantılarına katılarak ve eğer yayımlanmadıysa yaşadığımız belde belediyesinden talep ederek, Faaliyet raporlarını okuyup sorgulamalıyız.