2023 ve 2024 yılı Gelir- Gider tablolarını incelerken, partilere göre iktidar ve muhalefete ait Büyükşehirler ile Su kanal İdarelerinin (Bağlı kuruluşlar) Bağış ve Varlık satışı (Sermaye geliri) gelir kalemlerinde orantısız hareketlenmelere şahit oldum. Bu yazıyı yazmaya karar verdim.
Yerel yönetimler seçimi öncesi 2023 yılı ve seçim sonrası 2024’de iktidar belediyeleri ile Su- Kanal idarelerinin orantısız şekilde desteklendiği görülüyor. Bağış ama projeye dayalı olduğu söylenen bu destekler, varlık satışlarıyla birlikte Toplam Gelir içinde önemli bir yer tutuyor. Toplam gelirinin üçte biri kadar bağış mı olur? Kilis 2024 geliri 1,6 milyar, bağış 527 milyon TL. Sadece miktar olarak değil, gelire göre oransal boyutunu görmek lazım. Asıl adaletsizlik orada bence!
Büyükşehirler yanında il ve ilçe belediyelerinde de iktidar belediyeleri lehine kayırmacılık olduğu bariz şekilde görülse de, sadece 30 büyükşehir üzerinden analiz yaparak yorumu sizlere bırakacağım. Aksi halde çok uzun olacak. Örnek; Üsküdar 2023 bağış geliri 230 milyon, varlık satışı 717 milyon TL, 2024 bağış geliri 183 milyon, varlık satışı 1 milyar 241 milyon TL. Çoğu il belediyesi gelir toplamından fazla.
Fırsat bulursam başka bir yazımda, bu gelirlerin Hizmet- Yatırım- Borç- Faiz ödemesi ve/ veya seçim masrafları için mi kullanıldığının cevabını bulmaya çalışacağım.
Sosyal medyada sıkça tartışılan, iktidar ve muhalefet belediyelerinin varlık satışları konusu da sanırım büyükşehirler açısından böylece netleşmiş olacak.
Belediyeler siyasetten arındırılmadığı sürece, kayırmacılığın tavan yaptığı dönemi yaşadığımızı bu yazı açıkça anlatıyor. 2024 yılı bağışları, iktidar belediyelerine seçim öncesi verildiyse daha büyük sorun.
Partilere göre büyükşehir belediyesi sayıları;
2023 yılı; AK PARTİ 15- CHP 11- DEM 3- MHP 1
2024 yılı; AK PARTİ 12- CHP 14- DEM 3- YRP 1
BAZI ÖNEMLİ TESPİTLER:
2023 YILI:
Partilere göre BB’nin toplam Bütçe- Bütçe açığı- Bağış- Varlık satışı payları;
NOT: TABLO- 1’de toplam gelire göre analiz yapılmıştı. Bu bölümde her kalem kendi içinde analiz edildi.
15 AKP’li BB gelirinin toplam gelire oranı (104.394.955x 100/ 336.872.691)= %30,99.
Toplam bütçe açığı içindeki payları (-21.534.955x 100/ -39.540.713)= %54,46.
Toplam bağışlar içindeki payları (3.207.354x 100/ 4.228.705)= %75,85.
Toplam varlık satışı içindeki payları (12.739.230x 100/ 17.914.490)= %71,11.
11 CHP’li BB gelirinin toplam gelire oranı (213.665.558x 100/ 336.872.691)= %63,43.
Toplam bütçe açığı içindeki payları (-16.784.905x 100/ -39.540.713)= %42,45.
Toplam bağışlar içindeki payları (296.869x 100/ 4.228.705)= %7,02.
Toplam varlık satışı içindeki payları (3.927.284x 100/ 17.914.490)= %21,92.
Partilere göre Su- Kanal idareleri Bütçe- Bütçe açığı- Bağış- Varlık satışı payları;
NOT: Tabloda toplam gelire göre analiz yapılmıştı. Burada her kalem kendi içinde analiz edildi.
15 AKP’li Su- Kanal gelirinin toplam gelire oranı (31.859.534×100/ 100.317.957)= %31,76.
Toplam bütçe açığı içindeki payları (-8.145.456x 100/ -15.905.443)= %51,21.
Toplam bağışlar içindeki payları (2.349.254x 100/ 2.760.583)= %85,10.
Toplam varlık satışı içindeki payları (104.370x 100/ 175.743)= %59,39.
11 CHP’li Su- Kanal gelirinin toplam gelire oranı (63.624.335x 100/ 100.317.957)= %63,42.
Toplam bütçe açığı içindeki payları (-6.447.257x 100/ -15.905.443)= %40,53.
Toplam bağışlar içindeki payları (328.898x 100/ 2.760.583)= %11,91.
Toplam varlık satışı içindeki payları (71.373x 100/ 175.743)= %40,61.
ANLAMI:
*2023 yılında toplam gelirin %30,99’nu elde eden 15 AKP’li BB, toplam bağışların %75,85’ni almış, toplam varlık satış gelirlerinin %71,11’ni elde etmişler. Toplam bütçe açığının %54,46’sına sahipler.
*2023 yılında toplam gelirin %63,43’nü elde eden 11 CHP’li BB, toplam bağışların %7,02’sini almış, toplam varlık satış gelirlerinin %21,92’sini elde etmişler. Toplam bütçe açığının %42,45’ne sahipler.
*2023’de toplam gelirin %31,76’sını elde eden 15 AKP’li Su- Kanal, toplam bağışların %85,10’nu almış, toplam varlık satış gelirlerinin %59,39’nu elde etmişler. Toplam bütçe açığının %51,21’ne sahipler.
*2023’de toplam gelirin %63,42’ni elde eden 11 CHP’li Su- Kanal, toplam bağışların %11,91’ni almış, toplam varlık satış gelirlerinin %40,61’ni elde etmiş. Toplam bütçe açığının %40,53’ne sahipler.
2023’de Bütçe açığı vermeyenler
*AKP’li BB; Bursa ve Denizli. AKP’li Su- Kanal idaresi; OSKİ
*CHP’li BB; Antalya, Aydın, Ankara, İzmir, Tekirdağ ve Muğla. CHP’li Su- Kanal idaresi; ESKİ Eskişehir.
*DEM’li BB; Diyarbakır. DEM’li Su- Kanal İdaresi; YOK.
YORUM; BAĞIŞLAR GELİRE GÖRE DAĞITILMIŞ OLSA, 411 MİLYON TL BAĞIŞ ALAN BURSA BB 332 MİLYON TL BÜTÇE FAZLASI YERİNE BÜTÇE AÇIĞI VERMİŞ OLACAKTI. İBB BİLE 2023’DE 95 MİLYON TL BAĞIŞ ALMIŞ.!
2024 YILI
Partilere göre BB’nin toplam Bütçe- Bütçe açığı- Bağış- Varlık satışı payları;
NOT: Tabloda toplam gelire göre analiz yapılmıştı. Burada her kalem kendi içinde analiz edildi.
12 AKP’li BB gelirinin toplam gelire oranı (132.538.035x 100/ 562.475.065)= %23,56.
Toplam bütçe açığı içindeki payları (-15.398.148x 100/ -97.305.811)= %15,82.
Toplam bağışlar içindeki payları (4.281.206x 100/ 5.963.464)= %71,79.
Toplam varlık satışı içindeki payları (14.344.497x 100/ 21.315.865)= %67,29.
14 CHP’li BB gelirinin toplam gelire oranı (399.028.135x 100/ 562.475.065)= %70,94.
Toplam bütçe açığı içindeki payları (-82.338.234x 100/ -97.305.811)= %84,62.
Toplam bağışlar içindeki payları (994.883x 100/ 5.963.464)= %16,68.
Toplam varlık satışı içindeki payları (6.586.659x 100/ 21.315.865)= %30,90.
Partilere göre Su-Kanal idareleri Bütçe- Bütçe açığı- Bağış- Varlık satışı payları;
NOT: Tabloda toplam gelire göre analiz yapılmıştı. Burada her kalem kendi içinde analiz edildi.
12 AKP’li Su- Kanal gelirinin toplam gelire oranı (37.575.014×100/ 186.009.262)= %20,20.
Toplam bütçe açığı içindeki payları (-9.649.556x 100/ -32.285.043)= %29,89.
Toplam bağışlar içindeki payları (2.392.806x 100/ 5.963.464)= %40,12.
Toplam varlık satışı içindeki payları (46.442x 100/ 360.126)= %12,90.
11 CHP’li Su- Kanal gelirinin toplam gelire oranı (133.029.620x 100/ 186.009.262)= %71,52.
Toplam bütçe açığı içindeki payları (-19.956.835x 100/ -32.285.043)= %61,81.
Toplam bağışlar içindeki payları (1.219.790x 100/ 5.963.464)= %20,45.
Toplam varlık satışı içindeki payları (77.267x 100/ 360.126)= %21,46.
NOT: DEM- VASKİ Su- Kanal toplam varlık satış oranı; (236.417x 100/ 360.126)= %65,65
ANLAMI:
*2024 yılında toplam gelirin %23,56’nı elde eden 12 AKP’li BB, toplam bağışların %71,79’nu almış, toplam varlık satış gelirlerinin %67,29’ni elde etmişler. Toplam bütçe açığının %15,82’ne sahipler. (Yani aldıkları yüksek ağışlarla bütçe açıkları azalmış.)
*2024 yılında toplam gelirin %70,94’nü elde eden 14 CHP’li BB, toplam bağışların %16,68’sini almış, toplam varlık satış gelirlerinin %30,90’nı elde etmişler. Toplam bütçe açığının %84,62’ne sahipler. (Tablo dipnot açıklamasında görüldüğü gibi İBB -59 milyar TL bütçe açığı ile tüm dengeleri bozmuş.)
*2024 yılında toplam gelirin %20,20’ni elde eden 12 AKP’li Su- Kanal, toplam bağışların %40,12’ni almış, toplam varlık satış gelirinin %12,90’nı elde etmişler. Toplam bütçe açığının %29,89’ne sahipler.
*2024 yılında toplam gelirin %61,81’ni elde eden 14 CHP’li Su- Kanal, toplam bağışların %20,45’ni almış, toplam varlık satış gelirlerinin %21,46’nı elde etmişler. Toplam bütçe açığının %61,81’ne sahipler.
2024’de Bütçe açığı vermeyenler
*AKP’li BB; YOK. AKP’li Su- Kanal idaresi; OSKİ
*CHP’li BB; Eskişehir, Tekirdağ, Denizli, Manisa ve Muğla. CHP’li Su- Kanal idaresi; ESKİ Eskişehir, MUSKİ Muğla, ASAT Antalya.
*DEM’li BB; VAN. DEM’li Su- Kanal İdaresi; YOK.
SONUÇ
2023’de 11 CHP’li BB’nin aldığı bağış (296.869), 3 DEM BB’nin aldığının (681.305) yarısı bile değilken, 15 AKP’li belediyenin aldığı bağışın (%75,85) onda birinden (%7,02) az. Varlık satışı 3,5 katından az.
NOT: CHP belediyeleri kendi yağıyla kavrulmuş. Buna karşın yarısından fazlası bütçe fazlası vermiş.
2024’de 14 CHP’li BB’nin aldığı bağış (994.883), 3 DEM BB’nin aldığının (548.601) iki katı bile değilken, 12 AKP’li belediyenin aldığı bağıştan (%71,79) 4,3 kat (%16,68) daha az bağış almış.
Toplam gelir yönüyle baktığımızda 2023’de 11 CHP’li BB %63,42, 15 AKP’li BB %31,76 temsil ediyor. 2024’de 14 CHP’li BB toplam gelirin %70,94’nü, 12 AKP’li BB %23,56’sını elde ediyor.
Bu gelirlere göre alınan bağış miktarlarında açık bir adaletsizlik olduğu görülüyor. Partili kayırmacılık devam ettiği sürece, yarın iktidar değişse ve aynı tarife muhalefetteki AKP’li belediyelere uygulansa yine haksızlık var derim.
Kitapta 2023’den 2024 yılına, her BB ve Su Kanal idaresi bazında Gelir- Bütçe açığı- Bağış- Varlık satışı artış ve eksilişlerini görebileceksiniz. TABLO- 2’de genel toplam olarak 2023’den 2024 yılına artışları verdim. Gelir artışları normal olsa da, Bütçe açığı- Bağış- Varlık satışı miktarlarında azalma yok.
ALINTI; Ormanda tüm hayvanlar aynı yöne kaçıyorsa (göstergeler artıyorsa) yangın var demektir.
Aşağıda ki eksikleri tamamlayıp kitap bittiğinde çok daha fazla istatistik ve bilgiye erişebileceksiniz.
Mali verilerine ulaşamadığım Belediye ve Su Kanal İdareleri (Yardımlarınıza ihtiyacım var.)
Aydın BB ve ASKİ 2024 bilanço
Ankara ASKİ ve EGO 2024 bilanço
Balıkesir BB 2018 yılı bilanço
Erzurum BB 2024 bilanço
İZSU 2024 Bilanço (Göndereceğini bildirdi)
Adıyaman 2023- 2024 Gelir- Gider- bilanço
Ağrı 2018 Gelir- Gider 2018- 2023- 2024 bilanço
Ardahan 2018- 2023- 2024 Gelir- Gider- Bilanço
Artvin 2024 bilanço
Bolu 2024 bilanço
Çankırı 2023- 2024 bilanço
Elazığ 2023- 2024 Gelir- Gider- Bilanço
Gümüşhane 2023- 2024 Gelir- Gider- Bilanço
Hakkâri 2023- 2024 Gelir- Gider- Bilanço
Kars 2024 bilanço
Muş 2018- 2023- 2024 Bilanço
Nevşehir 2024 Gelir- Gider- Bilanço
Osmaniye 2023 Bilanço, 2024 Gelir- Gider- Bilanço
Siirt 2023- 2024 Gelir- Gider- Bilanço
Sinop 2024 Bilanço
Sivas 2024 Bilanço
Şırnak 2023- 2024 Gelir- Gider- Bilanço
Tokat 2015- 2018- 2023- 2024 Bilanço, 2024 Gelir- Gider- Bilanço
Tunceli 2024 Gelir- Gider- Bilanço
Uşak 2024 Bilanço
Zonguldak 2024 Bilanço
YAZARIN NOTU: Biraz rakam ve oran ağırlıklı yazı oldu kabul ediyorum. İlk okumada bazı detayları kaçırsanız da lütfen ikinci kez tekrar okuyun. Daha basit yazabilmek belki mümkün ama ben bu kadar basitleştirebildim.